22 Ağustos 2011

DÜNYA POLİTİKASINA YÖN VERENLER: Zbigniew Brzezinski

Doğum: Varşova, Polonya. 28 Mart 1928’de. Küçük asalet ünvanlı bir ailenin (Tadeusz ve Leonia (Roman) Brzezinski) oğludur. 
 
Ailesi: 1953’te ABD’ye geldi. 1958’de vatandaş oldu. 11 Haziran 1955’te Emilie Anna Benes’le evlendi; üç çocukları oldu: Ian, Mark ve Mika. Brzezinski’nin eşi eski Çekoslovak Cumhurbaşkanı Eduard Benes’in kızıydı; onun kabinesinde Clinton’un dışişleri bakanı Madeleine Albright’ın babası Josef Korbel, dışişleri bakanı Jan Masaryk’in özel yardımcısı olarak görev almıştı. Madeleine Albright, Brzezinski’nin Ulusal Güvenlik Konseyi’nde Kongre kurye memuru olarak görev yapmıştı; daha sonra Brzezinski’ye anılarını yazmakta yardım etti. 

 
Eğitim: Ekonomi ve siyaset biliminden birinci sınıf takdirle B.A. derecesi, McGill Üniversitesi, 1949. 1950’de aynı yerde siyaset biliminden M.A. derecesi; 1953-56’da Harvard’dan Ph.D.

Görevleri:

* Rus araştırmaları Merkezi (Russian Research Center), Harvard Üniversitesi’nde eğitmen, araştırma görevlisi (1953-56); Devlet ,araştırma Birliği, Rus araştırmaları Merkezi ve Uluslararası İlişkiler Merkezi’nde (Center for ınternational Affairs) yardımcı profesör (156-60), 
  
* Columbia Üniversitesi’nde Kamu Hukuku ve Yönetim (Public Law and Government) yardımcı prof. (1960-62)

* Çağdaş Çin Karma Komitesi (Joint Committee on Contemporary China) üyesi, Sosyal Bilimler Araştırma Konseyi (Social Science Research Council) (1961-62). 
 
* Araştırma direktörü, Uluslar arası Değişimi enstitüsü (Institute for International Change - 1962-77) 
 
* Politik Planlama Konseyi üyesi (Policy Planning Council), ABD Dışişleri Bakanlığı (1966-68).
 
* Trilateral Komisyon kurucu üyesi ve direktörü (1973-76). Komisyon Brzezinski ve David Rockefeller’ın inisiyatifi ve Henry Kissinger’ın kuvvetli desteğiyle kurulmuştur. Üyeleri arasında Kuzey Amerika, Avrupa, ve Japonya’dan öndegelen politik, mali, medya, işçi ve sanayi dünyası kişileri vardır. Komisyon, o sıra Georgia valisi Jimmy Carter’ı üyeliğe davet eder ve, Brzezinski’nin şahsi çabaları ile, onun 1976 başkanlık seçimini ayarlar.
Brzezinski, anılarından bahsederken, der ki: “1975 sonları, Carter’ın baş dışpolitik danışmanı olmuştum.” Trilateralci ve gelecekte Carter’ın İtalya büyükelçisi Richard Gardner’la (bu kişi Venedik oligarşisinden Danielle Luzzato ile evliydi) Brzezinski, Demokrat Parti başkan adayı Carter için Ocak 1976’da ana dış politika metnini yazarlar; bu metin Carter yönetimi dışpolitikasının temelini oluşturur. Brzezinski, yine anılarında sadece “tüm Carter yönetimi dışpolitika başdanışmanlarının eski Trilateral Komisyon görevlileri olduğunu” söylemekle almaz, “yeni Başkan’ın dış ilişkilerle ilgili özel görüşleri de ... Trilateral Komisyon’da olduğu zamanlar şekillenmişti,” der.

* Başkanın ulusal güvenlik yardımcısı ve kabine üyesi (1977-81). Ulusal güvenlik yardımcısı Samuel Huntington’la birlikte çalışarak , Brzezinski 43 sayfalık ve bir gizli bülten yazdı; burada gelecek yönetimin 10 önemli dış ve ulusal güvenlik politikası hedefi açıklanıyordu. Bu hedeflerden ikisi şuydu: “Çin’le askeri ilişkileri geliştirmek; böylece Sovyetler Birliği’ne karşı “Çin kartını” oynamak; ve insan hakları meselesini Carter yönetimi dışpolitikasının köşetaşı yapmak. 
 
Anılarında Brzezinski Samuel Huntington’a en büyük övgülerini sunar. Huntington göreve Başkanlık Teftiş Tezkeresi 10 (Presidential Review Memorandum) ile atanmış, bu Brzezinski’ye göre Başkanlık Direktifi 18’in öncüsü olmuş (24 Ağ. 1977’de imzalandı), bununla Avrupa’ya taktik nükleer silahlar yerleştirilmesi ve ABD ordusunun çevik “alandışı” kaydırmalar için hazırlanması başlamıştır. 
 
Yine de Brzezinski UGK’nın (Ulusal Güvenlik Kurulu) değiştirilmesi için bir plan önermiş, bu da gücü onun ellerinde toplamıştır. Başkanlık Karar Direktifi / UGK – 1 (Presidential Decision Directive / NSC – 1) Brzezinski’ye herhangi bir dış ilişkiler girişiminde Başkanlık Teftiş Tezkerelerini kaleme alma yetkisi vermiştir. Ve Başkanlık Karar Direktifi / UGK -2, UGK sistemini yeniden düzenleyerek iki alt komiteye ayırmıştır: 1) Politik Teftiş Komitesi – PTK (Policy Review Committee – PRC), başka bir kabine üyesinin başkanlığında olacak, ve 2) Özel Koordinasyon Komitesi – ÖKK (Special Coordination Committee – SCC) Brzezinski’nin başkanlığında ABD silahsızlanma politikaları, tüm kriz yönetimleri ve haberalma politikası konularından (“gizli eylem ve hassas operasyonlar onaylama” da dahil) sorumlu olacaktır.

Brzezinski, ayrıca tüm kararları Başkan’a bir kapalı “karar” tutanağı ile iletmeye ve Başkan’ın kararını da diğer kabine üyelerine iletmeye memur edilmiştir. Tüm hatlar, görüşme tutanakları ve kabine görevlilerinin konuşmaları (Dışişleri ve savunma bakanlarınınkiler de dahil) Brzezinski’den geçecektir. Başkan Carter’ın tam desteğiyle; Brzezinski adım adım Dışişleri bakanı Cyrus Vance’i ABD dışpolitikasının sözcülüğünden aşağıya indirir.
Gücü elinde toplama girişiminin son adımı olarak Brzezinski, CIA Başkanı Stansfield Turner’ın yetkilerini de gaspeder. Anılarında Brzezinski şöyle der: “Çok iyi bilinmeyen şey, Carter döneminde CIA’in de sıkı UGK denetiminde olduğudur. CIA başkanının Başkan’a ulaşma imkanı zayıftı; başta ona haftada bir, sonraları ayda iki brifing veriyordu ve bunlarda ben hep vardım ... Tüm CIA bilgisi Başkan’a benim üzerimden gidiyordu. Dahası, CIA ile ilgili tüm genel kararlar ÖKK üzerinden ya da Turner ile benim başbaşa oturumlarımız ile iletilmek durumunda idi.”

13 Ocak 1980’deki ulusa sesleniş konuşmasında Başkan Carter, sonraları “Carter Doktrini” diye bilinecek şeyden bahsetti: “Basra Körfezi bölgesinde kontrol sağlamak için başka bir dış gücün her girişimi ABD’nin hayati çıkarlarına saldırı olarak anlaşılacaktır, ve bu saldırı her yolla, askeri güç kullanımı da dahil, püskürtülecektir.” Bu kelimeler, Brzezinski’nin “kriz yayı” tezine dayanıyordu; tezin babası İngiliz haberalma casusu Bernard Lewis’ti, amaç Ortadoğu’daki bağımsız milli devletleri yoketmek, ve İngiliz emperyal “Büyük Oyun” tipi birşeyi sahneye koyarak bölgede Sovyet varlığını durdurmaktı.
Brzezinski kendi “Kriz yayı” konseptine anılarında değinir: “1978 sonu “Kriz yayı” tezini yaymaya başladım, ve 28 Şubat 1979’da, Başkan’a yolladığım bir notla ABD gücünün ve etkisinin Ortadoğu’da güvenceye alınması için yeni bir “güvenlik çerçevesi” oluşturmaya davet ettim; böylece önceki planlarımız olan ve o sıra dışişlerinin hala kendini bağlı hissettiği Hint Okyanusu’nun silahsızlandırılmasından vazgeçmeliydik. “Süveyş’in doğusundan” İngilizlerin ayrılışı ve Basra Körfezi’nin kuzeyinde stratejik dayanağımızın çöküşünden sonra, ABD’nin daha geniş bir cevabının gerekliliğini hissediyordum. Ve bu notumu birkaç ÖKK oturumunun konusu yaptım.” Brzezinski birkaç tırmandırma adımı ile “bölgeye etkin bir Amerikan gücü zerketmek” istedi; Hint Okyanusu ve İran Körfezi’nde ileri üsler kurmak da buna dahildi. 
 
Brzezinski, Carter yönetiminin Ortadoğu politikasını da avucuna aldı, Dışişleri Bakanı Cyrus Vance’in Sovyetler’le ortak bir Cenevre konferansı toplamasına sert engeller getirdi; Carter’dan yetki alarak yeni İsrail Başbakanı Menahem Begin’le tüm ilişkileri yürüttü ve defalarca Vance’in Filistinlilerle bir “toprağa karşı barış” görüşmeleri girişimini defalarca baltaladı. 
 
Alman Şansölyesi Helmut Schmidt, Alman “Ostpolitik”inin (Alman Doğu Avrupa Politikası – ç.n.) Vance üzerindeki Brzezinski baskılarıyla, Sovyetler Birliği ile detant anlaşmalarına set çekilmesi sonucu zayıfladığını gördüğünde, kendi “iyi makamlarını” SSCB ile görüşmelerin yürütülmesine yardım amacıyla önermişti. Brzezinski, sadece Başkan’ın bu teklifi geri çevirmesini sağlamakla kalmadı, ayrıca anılarında dediği gibi: “Başkan ve ben nasıl aynı kişilere hayransak, aynı kişileri de sevmiyorduk. Bunlardan biri de Alman Şansölyesi Helmut Schmidt’ti, başta yer alıyordu.”

Sovyetler kısa menzilli SS -20’leri konuşlandırarak karşılık verince Şansölye “Avrupa stratejik dengesi” konusunda endişelenmeye başlamıştı; Brzezinski Schmidt’e bir problem görmediğini söyleyerek o kadar öfkelendirdi ki, Schmidt Brzezinski’yi makamından kovdu. Aslında, SS -20’lerle ilgili Avrupa’nın endişelerine cevap olarak Brzezinski nötron bombasının geliştirilmesi ve konuşlandırılmasını önermiş, bunun politik olarak uygun olmadığı anlaşılınca, Avrupa’ya Pershing 2 ve Cruise füzelerinin yerleştirilmesini önermişti. Schmidt’in açıkladığı gibi bu silahların yerleştirilmesi, bir sınırlı nükleer savaşı mümkün kılıyor ve Almanya ABD’nin tam nükleer desteği dışında ve iki arada kalıyordu. 
 
Brzezinski, Başkan Carter’ın izniyle Çin’le ilişkilerin “normalizasyonu”na başladı; siyasi anahatları selefi Kissinger’ın jeopolitik hedefi olan “Çin kartını oynamak”tı. Brzezinski şöyle yazar: “1972’deki ilk Nixon -Kissinger seferinden sonra , ABD -Çin ilişkileri tedrici olarak yavaşladı.” Ve ilave eder: “Çin’le ilişkilerin normalizasyonu yeni yönetimin kilit stratejik hedeflerindendi. Kanaatimiz oydu ki, Washington ile Pekin arasında gerçek işbirliği ilişkileri Uzakdoğu’da istikrarı büyük ölçüde kolaylaştıracak ve daha genelde ABD’ye Sovyetlerle global rekabetinde üstünlük sağlayacaktı.”
Gizlice desteğini müslüman köktendincilere verirken (önce İran’da, sonra Afganistan’da) Brzezinski Şah’ın devrilmesini ve Amerikalıların rehine olayını (1) fırsat olarak kullandı ve Vance ve CIA’yı devre dışı bıraktı. Brzezinski, Vance’in “yumuşaklığının” ve Şah’ın tereddütlerinin onun askeri darbe planlarını engellediğini söylemiştir. Haziran 1979’da – Afganistan’a Sovyet istilasından 6 ay önce – Brzezinski’nin kaleme aldığı ve Başkan Carter’ın imzaladığı bir icra emri ile , Afgan mücahitlerine ilk gizli yardım başlatıldı. Brzezinski, daha sonraları, Afganistan’daki bu gizli savaşın Sovyetleri Kabil’i işgale ittiğini ve bataklığa saplandıklarını söyleyecekti.
Brzezinski, ayrıca Henry Kissinger’ın Malthus’çu politikalarının sürdürülmesinde de kötü bir ün sahibidir. (NSSM – 200 kod adı ile yazılmış rapor) (2) Brzezinski açıkça, İran Körfezi ya da Rio Grande’nin güneyinde(3) “yeni Japonyalara” izin vermeyeceğini söylemiştir, yani dünyanın petrol üreten bölgelerinde yeni modern ekonomilere yer yoktur.

Diğer Görevleri:

* Columbia Üniversitesi’nde profesör (1981-89)

* CSIS (Center for International and Strategic Studies) - Uluslararası Stratejik Etüdler Merkezi’nde danışman (1981 -)

* Başkan Dış Haberalma Danışman Kurulu (President’s Foreign Intelligence Advisory Board) danışman (1987 –91)

Eserleri:

* The Permanent Purge: Politics in Soviet Totalitarianism, Harvard Uni. Press, 1956 (Sürekli Tasfiye: Sovyet Totaliterliğinde Politika)


* Ideology and Foreign Affairs, Center for International Affairs, Harvard Uni., 1959, katılımcı yazar (İdeoloji ve Dışilişkiler, Uluslararası İlişkiler Merkezi)

* The Soviet Bloc: Unity and Conflict, Harvard Uni. Press, 1960 (Sovyet Bloku: Birlik ve Çatışma)


* Totalitarian Dictatorships and Autocracy, Praeger, 1961, Carl Friedrich ile birlikte (Totaliter Diktatörlükler ve Otokrasi)

* Ideology and Power in Soviet Politics, Praeger 1962, (Sovyet Politikasında İdeoloji ve İktidar)


* Africa and the Communist World, Stanford Uni. Press, 1963, editör olarak (Afrika ve Komünist Dünya)

* Political Power: USA/USSR, Viking 1964, Samuel Huntington ile birlikte (Siyasi İktidar: ABD / SSCB)


* Alternative to Partition: For a Broader Conception of America’s Role in Europe, Viking 1965, (Bölünmenin Diğer Seçeneği: Amerika’nın Avrupa’daki Rolü Üzerine Geniş Konsept)

* Dilemmas of Change in Soviet Politics, Columbia Uni. Press 1969, editör olarak (Sovyet Politikasında Değişim İkilemleri)


* The Fragile Blossom: Crisis and Change in Japan (Harper, 1972 – Hassas Çiçek: Japonya’da Kriz ve Değişim)

* Between Two Ages: America’s Role in the Technocratic Era, Harper 1972 (İki Çağ Arasında: Amerika’nın Teknokratik Dönemdeki Rolü. Bu kitapta Brzezinski, Samuel Huntington’a girişte teşekkürden sonra, kendi teknokratik korporatist devlet hayalini anlatır. Burada “bilgisayar devriminin”, sibernetikin vs.nin tüm imkanları kullanılarak bir dikta kurulacaktır. O buna “teknetronik devrim” der. New Age tapınıcılarına katılarak Brzezinski, dünyanın “iki çağ arasında” olduğunu ve yükselen dünya düzeninde, klasik sınai üretim yerine “bilginin” hakim olacağını söyler. 


* The Relevance of Liberalism, Westview Press, 1977 (Liberalizmin Uygunluğu)

* Power and Principle: Memoirs of the National Security Advisor (1977-81), Farrar, Strauss, Giroux, 1983 (Güç ve İlke: Ulusal Güvenlik Danışmanının Anıları 1977-81)


* Democracy Must Work: A Trilateral Agenda for the Decade: A Task Force Report to the Trilateral Commission, New York Uni. Press, 1984, Trilateral Komisyon üyeleriyle birlikte (Demokrasi İşlemeli: Onyıl İçin bir Trilateral Gündem: Trilateral Komisyon’a Özel Kurul Raporu)

* Game Plan: A Geostrategic Framework for the Conduct of the US -Soviet Contest, Atlantic Monthly Press, 1986, (Oyun Planı: ABD Sovyet Rekabetini Sürdürmek İçin Çerçeve)


* Promise or Peril, the Strategic Defense Initiative: Thirty Five Essays by Statesmen, Scholars and Strategic Analysts, Ethics and Public Policy Center, 1986, ortak yazar olarak (Vaad ya da Serap: Stratejik Savunma İnisiyatifi(4): Devlet Adamları, Akademisyenler ve Stratejik Analistlerden 35 Makale)

* In Quest of National Security, editör: Marin Strmecki, Westview Press, 1988 (Ulusal Güvenlik Arayışı). Bu kitapta Brzezinski, “UGK ve Başkan” başlığıyla eklediği bir bölümde, 1960’tan 1980’e dek (William Yandell Elliott’un, McGeorge Bundy’ler, Henry Kissinger’lar ve Brzezinski’lerden kurulu “çocuk bahçesi” dönemine denk gelir) başta bir “Başkanlık” sistemi olduğunu, bunun da Ulusal Güvenlik Danışmanına sınırsız yetki verdiğini kaydeder. 


* The Grand Failure: The Birth and Death of Communism in the Twentieth Century, Scribner, 1989 (Büyük Çöküş: 20. Yüzyılda Komünizmin Doğumu ve Ölümü)

* Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the Twenty First Century, Scribner, 1993 


* The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives, Basic Books, 1997, (Büyük Satranç Tahtası: Amerikan Egemenliği ve Jeostratejik Sonuçları) Bu kitapta, ABD’nin Pax Romana ya da Pax Britannica’dan daha geniş bir imparatorluk olduğunu iddia eder ve “ödül Avrasya’dır” der. İddiasına göre kendi jeopolitik selefleri Sir Halford Mackinder ve Karl Haushofer’dır. Brzezinski, burada kendi “kriz yayı”nı daha da açarak “Avrasya Balkanları” dediği bir alana yayar. Burada Transkafkasya ve Ortaasya’da petrol, altın ve diğer hammaddelerin ele geçirilmesi için “Büyük Oyun” tekrar oynanacaktır. Şurası tesadüf değil, ki kitabını yazdığı sıralar Brzezinski Amoco petrol şirketinin Ortaasya petrolleri konusunda danışmanı idi. Belki bundan da önemlisi, iddiasına göre, ABD için Çin’in Ruslarla birleşerek Avrasya’yı geliştirmesinden daha büyük tehlike yoktur. Bu fikrin karşıtı Lyndon LaRouche tarafından öne sürülür.

* The Geostrategic Triad: Living with China, Europe and Russia, CSIS, 2000 (Jeostratejik Üçlü: Çin, Avrupa ve Rusya’yla Birlikte Yaşamak) n

Kaynak: Zbigniew Brzezinski and September 11th, February 2002, EIR Special Report

Notlar:


1) 1979 İran İslam Devrimi’nden kısa sure sonar ABD’nin Tahran büyükelçilik personeli casusluk yaptıkları gerekçesi ile elçiliği basan üniversite öğrencilerince rehin alınmış; olay ciddi bir bunalım doğurmuştu – ç.n.
 
2)Henry Kissinger ABD çıkarları açısından dünya nüfusunun 8 milyardan daha çok artışına engel olunmasını istemiş ve bunu engellemeye yönelik politikalar önermiştir. – ç.n.

3) Meksika sınırı, ç.n.

4) ABD’nin Yıldız Savaşları Projesi ç.n.

Hiç yorum yok: